Kennis doet pijn
Josette Jacobs is wetenschapsfilosofe en werkt bij de Landbouw Universiteit in Wageningen. Ze gebruikt VTS om de studenten te laten ervaren wat zij aan theorie doceert. Zoals het in de wetenschap draait om het onderzoeken en duiden van fenomenen in de werkelijkheid, ondervinden studenten in een VTS-gesprek aan den lijve hoe het proces van waarnemen en interpreteren werkt. Adelijn van Huis geeft een kijkje in Josettes praktijk.
Het college wetenschapsfilosofie dat Adelijn bijwoonde vond plaats in Beeldengalerij het Depot in Wageningen. Het museum heeft een collectie van ruimtelijke werken die op een of andere wijze gerelateerd zijn aan het menselijk lichaam. Voor een college is het museum een opmerkelijke plek.
‘Kennis doet pijn’ is de titel van het college. Josette benoemt dat het verkrijgen van nieuwe inzichten noodzakelijkerwijs gepaard gaat met het loslaten van oude zekerheden. En dat kan pijn doen. Wat haar betreft is dit essentieel voor het wetenschappelijke proces; wetenschappers zijn immers altijd op zoek naar nieuwe kennis. En daar zit de link met VTS. Ook tijdens het kijken naar een kunstwerk kan je ervaren dat je nieuwe zienswijzen opneemt, en oude afstoot. Het maakt je bewust van je denken, en van het onderscheid tussen wat je ziet en de betekenis die je het geeft.
In begin van het college legt ze het gedachtengoed uit van de filosoof Gadamer. In zijn boek ‘Waarheid en methode’ reflecteert hij op de aard en het voortbrengen van wetenschappelijke kennis. Daarna volgt een VTS gesprek met de studenten die allemaal enthousiast en energiek meedoen. Aan het begin bekijken ze het ruimtelijke werk van alle kanten, en ze raken het aan – wat mag in het Depot. Vervolgens faciliteert Josette het gesprek, en na afloop schrijven de studenten in hun logboekje wat ze is opgevallen, wat ze ervaren hebben, welke associaties dit gesprek bij ze oproept. Welke verbinding ze zien met wetenschap.
“Net als bij het kijken naar kunst gebruiken onderzoekers hun lichaam om tot inzichten en kennis te komen. En dus is die kennis per definitie subjectief. Wetenschappers zijn bedriegers, maar ze produceren wel de meest betrouwbare kennis” - stelt Josette bloedserieus en met een lach. "Als mens kunnen we er nooit achter komen hoe de natuur (het onderwerp van de bètawetenschappen) werkelijk in elkaar zit. We kunnen niet aan een hogere instantie vragen hoe hij het heeft aangepakt. Bij kunst is die maker er wel, je zou hem zelfs kunnen raadplegen als ie nog in leven is, en zelfs dan is het onmogelijk om ‘de waarheid’ van het kunstwerk te vinden. Laat staan dat je dat bij de natuur kunt."
“Ik experimenteerde al met kunst voordat ik VTS leerde kennen. Maar ik voel me zekerder met deze tool in handen. En het ondersteunt me dat VTS wetenschappelijk onderbouwd is. Om geloofwaardig te zijn op de universiteit is dat enorm belangrijk.”