Oefeningen in onzekerheid
In de afgelopen anderhalf jaar is Visual Thinking Strategies bij Tilburg University ingezet om te onderzoeken hoe het een rol kan spelen in het vergroten van het kritisch denkvermogen van studenten. Dit voorjaar hebben studenten en docenten kennisgemaakt met de methode in een serie bijeenkomsten waarin steeds een ander wetenschapsgebied centraal stond in relatie met VTS. Anna van Luijk, masterstudente human resource studies, heeft ondervonden dat bepaalde blokkades binnen het onderwijs, die kritisch denken in de weg staan, in een VTS-sessie voor een groot deel werden opgeheven. Niet de mening van de docent is belangrijk en dient gezocht en gevolgd te worden bij VTS. Centraal staat juist het gezamenlijk zoeken naar betekenis, waarbij ieders mening telt en gelijkwaardig is aan die van anderen. Maria IJzermans, universitair docent Tilburg Law School, benadrukt het belang van het leren omgaan met onzekerheden en het vergroten van verbeeldingskracht, dat VTS studenten leert.
“In een onderwijscontext is er altijd sprake van een 'autoriteit' die uitgaat van de docent...”, zo schreef Anna van Luijk in een reactie op een van de bijeenkomsten. “Dit heeft als gevolg dat er een bepaalde informatie-asymmetrie is tussen docent en de studenten die intimiderend kan zijn: zodra de ideeën van de docent duidelijk worden, durven studenten daar niet meer van af te wijken. Andere ideeën koesteren dan die van de docent wordt dan als 'fout' ervaren. Ook als studenten uitgedaagd worden om de docent in twijfel te trekken en een discussie aan te gaan, leidt dit tot blokkades.” Een andere terughoudendheid die door VTS werd weggenomen heeft te maken met het ontwikkelen van een onafhankelijke mening. Omdat, aldus Anna, de docent ook degene is die een tentamen of opdracht beoordeelt is het in het belang van de student om de ideeën van de docent te begrijpen en te adopteren. “Wat studenten hier niet van leren is om trouw te blijven aan hun eigen (zelfstandige) beoordeling van informatie, zich bewust te worden van hun eigen (intuïtieve) denkprocessen en deze processen in eigen woorden te leren vatten om er later op te kunnen reflecteren.”
Maria IJzermans licht toe dat zij VTS inzet om studenten bewust te maken van kokervisie. “Een jurist kan het gedrag van andere mensen alleen begrijpen door zich in te beelden hoe het is om in de schoenen van die ander te staan… De manier waarop een VTS-sessie verloopt, prikkelt de verbeelding omdat de studenten niet met elkaar in discussie gaan, maar worden gedwongen om naar elkaar en vervolgens naar een parafrase te luisteren. Hierdoor ontstaat de ruimte om in te zien dat er meerdere visies op het kunstwerk denkbaar zijn. Deze visies blijven naast elkaar bestaan, omdat de kunstenaar niet als een autoriteit het laatste woord krijgt. De student ervaart hierdoor de onzekerheid die een wetenschapper ervaart bij het doen van onderzoek, of die een rechter ervaart als deze in een moeilijke zaak een knoop moet doorhakken.”
Plannen om in dit academisch jaar opnieuw VTS-sessies te organiseren in diverse colleges worden op dit moment uitgewerkt. VTS past namelijk goed in de onderwijsvisie van Tilburg University, waarin naast het vergroten van kennis, ook vaardigheden en het bouwen aan karakter centraal staan.
Ingemarie Sam, programma manager Academic Forum, Tilburg University.