Door Adelijn van Huis

‘Permission to Wonder’ is de naam van het Erasmus+ project waar VTS Nederland met vijf Europese partners aan meedoet. Met dit project proberen we VTS in Europa te verspreiden en tegelijkertijd hopen we meer inzicht te krijgen in de manieren waarop VTS geïntegreerd kan worden in het onderwijs.

Het bestuur van de Stichting VTS Nederland bestaat uit drie leden die een oogje in het zeil houden en betrokken meedenken. Als oprichters van de Stichting – Adelijn, Ellie en Florentine - hebben wij de dagelijkse leiding. Het bestuur ondersteunt ons om scherp te blijven op verschillende facetten van de organisatie: inhoudelijk, financieel, in visievorming. Alle drie hebben zij zich verdiept in VTS en elk van hen past het in meer of mindere mate toe. Graag stellen we hen aan jullie voor.

Door Britt Hoogenboom

“If we discover why we see the way we see, we shall also discover something about ourselves and the situation in which we are living.” - John Berger

Door Jens Thomaes

De landing op de universiteit kan hard zijn voor een kersverse student. Grote studentenaantallen, complexe lesinhoud met vloedgolven leeswerk en dan ook nog proberen om actief je college te volgen. Van studenten wordt tegenwoordig verwacht dat ze actief zijn en vragen durven stellen.

Door Adelijn van Huis

VTS Nederland is partner in een langer lopend Erasmus+ project getiteld ‘Permission to Wonder’, dat loopt tot half 2020. Een dergelijk project, dat een Europese samenwerking tussen verschillende partners betreft, heeft een geheel eigen dynamiek.

Oog in oog met een schilderij, samen kijken, hardop vertellen wat je ziet, wat je niet ziet. Florentine Peijnenburg (trainer VTS Nederland) nodigde ons als begeleider uit met vragen bij twee schilderijen, één naar haar keuze en één naar de groepskeuze. Zij leidde het gesprek en parafraseerde, zonder eigen observaties. Vier deelnemers, die heel open, mondeling beschrijven, echt luisterden naar elkaar, bereid waren nieuwe inzichten van de ander te volgen, hun eigen mening te verrijken of zelfs los te laten. Het was een boeiend en verrijkend proces, met totaal vreemden. 

Net afgestudeerd aan de Fotoacademie, was ik zoekend naar manieren om mijn eigen fotografie nog beter te leren begrijpen. Wat waren nu mijn drijfveren en thema’s en hoe wilde ik dat dan fotografisch uitdrukken? Tot de begeleider van mijn post-academie groep mij vroeg: “hoe selecteer jij jouw beelden”? Ik had slechts een vaag idee, een onderbuikgevoel. Zoals voor een fotograaf het selecteren en bepalen van de volgorde van de beelden belangrijk en niet altijd even makkelijk is - ik hoor nog het mantra ‘kill your darlings’ nagalmen -, zo is dat ook voor een VTS gespreksleider.

De afgelopen twee jaar hebben museumdocenten en rondleiders van vijf stadsmusea de VTS-basistraining gevolgd in het kader van de reizende tentoonstelling Lage Landen. Kenmerkend voor deze musea is de gemengde collectie. Zij bezitten namelijk zowel historische objecten als kunstwerken, oud en soms ook hedendaags. Hoe werkt VTS in deze omgeving?

Kort geleden kregen we bij VTS Nederland de vraag of we op het Lumion, een middelbare school in Amsterdam, een workshop wilden geven over VTS en verwondering. Deze school bouwt aan vernieuwend onderwijs, en elke les (die een dagdeel duurt) begint met een verwondersessie. Daar zeggen ze zelf over: ‘Dat betekent dan onze docenten dan de les zo geven dat de leerlingen intrinsiek gemotiveerd raken en bijna niet door hebben dat ze aan het leren zijn.’ Het verzoek was of wij hun docenten tools en inspiratie konden bieden om hun verwondersessies nóg beter te maken.

Op 19 november vond in Amsterdam de tweede VTS Community live plaats in de ASVO school. De ASVO is een heuse VTS school, waar alle kinderen VTS lessen krijgen. ‘Het gesprek met wat we niet kennen’ was de titel van de lezing die Josette Jacobs gaf. Zij is universitair docent filosofie aan Wageningen University. In de lezing legt zij het verband tussen wetenschappelijk begrip en VTS.

Het was in september 2017 toen ik voor het eerst met VTS in aanraking kwam. Ik was docent op de internationale cursus “ontwikkelen van interdisciplinaire wetenschappelijke onderzoeksprojecten”. De cursus is onderdeel van een opleidingsprogramma voor promovendi van het “Center for Research and Interdisciplinarity” (CRI) in Parijs. Op deze cursus ontmoette ik Anat Meruk Kapan uit Israël.

Op 8, 9 en 10 april 2019 zal Yoon Kang O’Higgings van VTS Amerika een training geven in samenwerking met VTS Nederland. We hebben de keus uit twee verschillende trainingen, eentje in beeldselectie (die VTS Amerika recentelijk ontwikkeld heeft) en de ander is de coaching workshop. We willen graag peilen welke van de traingenen jullie het meest interesseert, zodat we een goede keus kunnen maken. Daarom starten we nu met de voorinschrijving.

Zaterdag 17 november is de communitydag van 2018. Hij vindt plaats op de ASVO in Amsterdam, een basisschool die al langere tijd bezig is met VTS. Deze dag staat uitwisseling tussen VTS’ sers centraal. Je gaat met elkaar in gesprek aan de hand van beknopte presentaties uit de praktijk. Daarnaast zal Josette Jacobs, wetenschapsfilosofe, een verhaal houden over de relatie tussen VTS en het verwerven van nieuwe kennis.

In Nederland sluit VTS naadloos aan bij belangrijke topics in het onderwijs; kritisch leren denken, onderzoekend leren, 21ste-eeuwse vaardigheden of binnen burgerschap. Maar dat blijkt niet te gelden voor andere landen in Europa, zo ondervinden wij in de Europese samenwerking die we zijn aangegaan. In Spanje is het onderwijs bijvoorbeeld vooral gericht op kennisverwerving. Voor de Spaanse leraren was VTS een echte openbaring.

Mijn eerste keer VTS, dat was in Amsterdam, in het Stedelijk Museum, en ik ging mee omdat ik nieuwsgierig was naar het werk van mijn oude studievriendin Adelijn. Zij gaf rondleidingen, om aan de kost te komen, naast haar praktijk als kunstenares. Ik had toen weinig ervaring met het kijken naar kunst, en de keren dat ik in een museum naar moderne kunst had gekeken kon je werkelijk op een hand tellen.

In de afgelopen anderhalf jaar is Visual Thinking Strategies bij Tilburg University ingezet om te onderzoeken hoe het een rol kan spelen in het vergroten van het kritisch denkvermogen van studenten. Dit voorjaar hebben studenten en docenten kennisgemaakt met de methode in een serie bijeenkomsten waarin steeds een ander wetenschapsgebied centraal stond in relatie met VTS.

Begin november 2017 vond de eerste VTS Community live plaats in de Haanstra school in Leiden, dé gelegenheid om andere VTSsers te ontmoeten en uit te wisselen over je praktijk. Met ruim 30 mensen was het een superleuke en inspirerende middag. Eerst hield Janneke van Leeuwen, beeldend kunstenaar en neuropsychologe, een lezing over haar onderzoek naar de relatie tussen VTS en de hersenen.

“Vanochtend in bad werd ik opeens het rechter meisje van dat Modersohn-Becker schilderij, voelde wie zij is, werd haar, kreeg haar buik, haar berusting, haar gedachten... Zo intens wordt de ervaring door intens te kijken; het samen en geheel jezelf blijvende in het schilderij kruipen. Dat het samen naar een schilderij kijken zo verbroedert, als iedereen zonder oordeel gehoord wordt. Mooi!"

Josette Jacobs is wetenschapsfilosofe en werkt bij de Landbouw Universiteit in Wageningen. Ze gebruikt VTS om de studenten te laten ervaren wat zij aan theorie doceert. Zoals het in de wetenschap draait om het onderzoeken en duiden van fenomenen in de werkelijkheid, ondervinden studenten in een VTS-gesprek aan den lijve hoe het proces van waarnemen en interpreteren werkt. Adelijn van Huis geeft een kijkje in Josettes praktijk.