Als museumeducator werk ik in De Bastei, het museum voor natuur- en cultuurhistorie aan de Waal in Nijmegen. Het museum bestaat deels uit de oorspronkelijke bastei, de voormalige verdedigingstoren uit de 16e eeuw, en deels uit nieuwbouw. We hebben de grootste natuurhistorische collectie van Gelderland en één schilderij. Ons grootste object is het gebouw waarin het museum is gevestigd; de bastei. Onze exposities vertellen over het leven op deze plek, in, om en met de rivier de Waal door de eeuwen heen, met geprojecteerde animaties op de oude muren. Op basis van de collectie en het gebouw ontwikkel en geef ik museumlessen aan leerlingen en studenten van allerlei scholen.

Door Floor de Graaf

"Ik mocht gewoon zeggen wat ik ergens van vond, zonder dat er iemand commentaar had of angst daarvoor had. Zo bijzonder deze ervaring!"

Dit is de reactie van iemand die voor het eerst had meegedaan aan een VTS-gesprek in het kader van het project Kunst Natuur Welzijn in Soest. Sinds twee jaar leid ik deze sessies. Kunst Natuur Welzijn als geheel biedt kosteloze creatieve cursussen en natuuractiviteiten voor mensen die kampen met psychosociale moeilijkheden, zoals burn-outklachten, somberheid of verder moeten na een ingrijpende ervaring.

Over het begin, cultuurverschillen, gesprekken, houvast en afscheid

Door Florentine Peijnenburg

Het begon allemaal in het Minneapolis Institute of Arts (MIA) in Amerika waar ik als ‘dedicated VTS practioner’ gesprekken voerde in het museum en op scholen. Dat was rond 2002, de pioniersjaren van VTS. Een herinnering die me altijd is bijgebleven is dat ik tijdens een rondleiding op een zondagochtend een jongen herkende van een school die ik had bezocht.

Verruiming of vernauwing van het vrije kijken en denken?

Door Erica Meijerman

VTS-gespreksleider: “Wat gebeurt er in deze afbeelding?”

Deelnemer 1: “Ik zie voorwerpen op dezelfde manier weergegeven. En nu ik zo zit te kijken, vraag ik me af waaraan je nu kunt zien wat hier de appel en wat hier nu de peer is.”

VTS-gespreksleider: “Je kijkt naar het schilderij en je oog wordt getrokken naar de objecten die erop staan en je vraagt je af wat nu de peer en de appel is.”

Deelnemer 1: “Ja, precies. Er staat namelijk op het bordje dat er appels en peren staan. En nu vraag ik me af wat dan de appel of de peer is.”

Door Florentine Peijnenburg

De Nederlandse vertaling van het standaardwerk over VTS bood een mooie aanleiding voor een online gesprek met de auteur en grondlegger Philip Yenawine. Dat vond plaats op 21 september, tijdens een Community Live dag in het Centraal Museum in Utrecht, met een live èn online publiek. Het was zo’n gesprek dat bleef hangen. Praten met Philip over het ontstaan, de ontwikkeling en de toekomst van VTS is als een VTS gesprek zelf: onderzoekend, reflecterend en nooit af.

Mijn eerste keer VTS

Door Jessica Koek

Op een zomerse woensdagavond was ik klaar voor een avondje kunst kijken. Momenteel niet in één van de vele musea die Nederland rijk is, maar achter mijn laptop. Ik zou immers deelnemen aan de online kennismaking met VTS. Een methode waar ik de afgelopen maanden al een aantal keer mee in aanraking was gekomen; in gesprekken met collega’s uit de culturele sector en in de voorbereidingen voor een nieuw traject omtrent Mediakunsteducatie voor het primair onderwijs in Zwolle. Waar dit in eerste instantie toeval leek, bleek het steeds meer het puzzelstukje op de juiste plek te zijn. Geregeld kwam namelijk de vraag aan de orde hoe het mogelijk is een receptieve ervaring van kunst, en film in het bijzonder, te intensiveren en betekenis te geven. Een vraag waar VTS mogelijk een antwoord op zou kunnen geven. Reden te meer om me daadwerkelijk te verdiepen in VTS.

Florentine Peijnenburg interviewt Hugo Verweij over zijn ervaringen met een VTS-pitch in een verzorgingstehuis

“Opgetrokken wenkbrauwen – begrijpelijk – na mijn uiteenzetting over VTS. Een uitleg en theoretisch verhaal over iets wat je vooral moet ervaren. Dus stelde ik de welzijnscoaches een VTS-gesprek voor ter kennismaking. We hadden tien minuten uitgetrokken voor het gesprek maar het werd meer dan een half uur, ze raakten niet uitgekeken en gesproken.” Maar er waren ook twijfels. “Een onderwijsmethodiek in een zorgsituatie?”

Door Florentine Peijnenburg

Ons eerste lustrum is onopgemerkt voorbij gegaan. Op 26 oktober 2020 bestond VTS Nederland vijf jaar en we kijken terug op een periode waarin we met veel plezier hebben gewerkt aan het opstarten en de ontwikkeling van VTS Nederland. Het doel ‘bevorderen van de kennis en de toepassing van VTS’ zoals in 2015 geformuleerd, betekende in de praktijk zorgen voor een website, ontwikkeling van trainingen, workshops en andere activiteiten, bekendheid geven aan VTS en bouwen aan een VTS-community. Het is mooi om te merken dat mensen ons weten ons te vinden. We hebben met diverse partijen – cursisten, musea, scholen en stichtingen - op een vruchtbare manier samengewerkt.

Door Nick Grooff

Een tijdje geleden – pre-Corona - deed ik mee aan een kennismaking met VTS. Ik las erover op social media denk ik, verdiepte me er kort in en schreef me direct in voor een VTS gesprek. De reden dat ik meedeed? Dat zijn er meerdere. Ik houd ervan naar kunst te kijken en zie graag de betekenis achter een kunstwerk. VTS claimt dat je door in een groep lang naar een kunstwerk te kijken en je observaties te delen, er steeds meer en andere dingen in gaat zien. Dat wilde ik wel eens meemaken.

Door Florentine Peijnenburg

Abigail Housen, een van de grondleggers van de methdodiek Visual Thinking Strategies is op 11 augustus j.l. overleden. Samen met Philip Yenawine ontwikkelde ze in de jaren negentig van de vorige eeuw deze vernieuwende manier van kijken naar kunst voor musea en het onderwijs. Onvoorstelbaar hoe groot de impact van haar pionierend werk is, als je je realiseert hoe VTS zich in drie decennia heeft ontwikkeld in zowel de VS als in Europa.

Oog in oog met een schilderij, samen kijken, hardop vertellen wat je ziet, wat je niet ziet. Florentine Peijnenburg (trainer VTS Nederland) nodigde ons als begeleider uit met vragen bij twee schilderijen, één naar haar keuze en één naar de groepskeuze. Zij leidde het gesprek en parafraseerde, zonder eigen observaties. Vier deelnemers, die heel open, mondeling beschrijven, echt luisterden naar elkaar, bereid waren nieuwe inzichten van de ander te volgen, hun eigen mening te verrijken of zelfs los te laten. Het was een boeiend en verrijkend proces, met totaal vreemden. 

Net afgestudeerd aan de Fotoacademie, was ik zoekend naar manieren om mijn eigen fotografie nog beter te leren begrijpen. Wat waren nu mijn drijfveren en thema’s en hoe wilde ik dat dan fotografisch uitdrukken? Tot de begeleider van mijn post-academie groep mij vroeg: “hoe selecteer jij jouw beelden”? Ik had slechts een vaag idee, een onderbuikgevoel. Zoals voor een fotograaf het selecteren en bepalen van de volgorde van de beelden belangrijk en niet altijd even makkelijk is - ik hoor nog het mantra ‘kill your darlings’ nagalmen -, zo is dat ook voor een VTS gespreksleider.

De afgelopen twee jaar hebben museumdocenten en rondleiders van vijf stadsmusea de VTS-basistraining gevolgd in het kader van de reizende tentoonstelling Lage Landen. Kenmerkend voor deze musea is de gemengde collectie. Zij bezitten namelijk zowel historische objecten als kunstwerken, oud en soms ook hedendaags. Hoe werkt VTS in deze omgeving?